Dis ve agiz sagligi, toplumsal olarak çok ihmal ettigimiz konulardan birisi. Birçok sindirim sistemi hastaligina, kalp ve damar hastaliklarina, diyabet ve enfeksiyon hastaliklarina zemin hazirlayan en önemli etkenlerin basinda dis ve agiz enfeksiyonlari geliyor. Özellikle düzenli dis bakimi ve saglikli agiz, vücudu enfeksiyonlardan koruyan savunma sistemini güçlendiren önemli bir koruyucu tedavi yöntemi. Günümüzde tartismali konu, agiz bakiminin nasil yapilacagiyla ilgili. Bu tartismalarin odaginda da dis macunlarinin içindeki florür var. Florür sagliga zarar veriyor mu, vermiyor mu?
KRONIK HASTALIKLARDA DIS SAGLIGI ÇOK ÖNEMLI
Bugünlerde 23. Uluslararasi Dis Hekimligi Kongresi Istanbul’da yapiliyor. 3 binin üzerinde dis hekimi, 3 günden fazla bir süre birçok salonda dis ve agiz sagligi konularini tartisacak. Bu tartismalarda çok teknik konular bir yana halk sagligini ilgilendiren koruyucu dis hekimligi konularina da oldukça genis yer verilmis. Bu panellerden birisi de Avrupa Dis Hekimleri Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi Taner Yücel Hoca’nin moderatörlügünü yaptigi, benim de konusmaci olarak yer aldigim panel. Bu panelde, agiz ve dis sagliginin diyabetlilerdeki, kalp hastaligindaki ve diger kronik hastaliklardaki sorunu anlatilacak. Konuyu derinlemesine inceleyince gördüm ki, diyabette dis ve dis eti hastaliklarinin birbirini çarpici sekilde etkileyen iki boyutu var. Diyabet, dis ve dis eti hastaliklarini artiriyor, diyabet süresi 5 yili askin diyabetlilerin % 50’sinde dis ve dis eti hastaligi var. Öte yandan dis ve dis eti hastaliklari bir enfeksiyon kaynagi olarak kan seker ayarini bozuyor, diyabetin kontrolünü güçlestiriyor. Bu nedenle diyabet ve dis, dis eti hastaliklari birbirini potansiyelize ederek alevlendiriyor. Hem diyabet kötülesiyor, hem de agiz sagligi giderek bozuluyor. Bu nedenle dis ve dis eti sagligi diyabette çok önemli, düzenli kontrol ve bakim gerekli. Dis bakiminda dislerin düzenli olarak firçalanmasi çok önemli ama dis macunundaki florürün insan sagligina zararli mi, degil mi tartismasi sürüyor.
FLORÜR NEDIR?
7 eser elementinden birisi. Florür sistemik alinirsa kemik ve dis gibi mineralize dokulara baglaniyor, disleri çürüge karsi koruyor. Bu nedenle 1930’lu yillardan bu yana dis macunlarinin içeriginde var. Florürü en çok suyla aliyoruz. Florür eklenmeyen suyla günde 0.3-1.5 mg. florür alirken, florür eklenmis sularla 2-3 mg. alinabiliyor. Florür ayrica bitkiler içinde çayda bulunur, bir fincan çaydan 0.1-0.12 mg. florür alinabiliyor. Dis macunlarindaki florür içerigi ortalama 1-1.5 mg/g. Insan vücudunda agirlikli dis ve kemikte olmak üzere toplam 2-3 gr. florür var. FDA’nin tavsiye ettigi günlük florür alimi erkekler için 4, kadinlar için ise 3 mg. Eriskinlerde toksik doz 5 mg/kg iken, çocuklarda toksik doz 0.1-0.3 mg/kg olarak kabul ediliyor. Dogal yeralti sularinda asiri florür bulunan bölgelerde yasayan insanlarda florürün toksik etkileri, hatta zekâ düsüklüklerinin de fazla olduguna dair çalismalar var. Florür bunlarin disinda sakatatlar (karaciger, böbrek), deniz ürünleri (balik, karides), hazir bebek gidalari ve dis bakim ürünlerinde yüksek oranda bulunur. Ayrica teflon tavalardan da geçebiliyor.
DIS MACUNLARI GÜVENILIR MI?
Dis macunlarinda agiz hijyenini saglamak, bakterileri ve plaklari önlemek için florür bulunur. Tartismanin ana noktasi dis firçalarken sürekli alinan florür vücutta birikebilir mi üzerine. Dis macunlarindaki florür içerigi ortalama 1-1.5 mg./ gün, yani dis macunu yutulmadikça kolay kolay toksik etki yapmiyor. Son zamanlarda çocuklarda florür vernikleri dis çürügüne karsi korumada bazi dis hekimleri tarafindan uygulaniyor. Florür vernigi dis minesi yüzeyine yapisiyor, uzun süreli koruma yaptigi söyleniyor ama bu konu tartismali. Çocukta uzun süreli florür vernigi kalmasini saglayan uygulama elestiriliyor. Dis macunu kullanilmali mi, kullanilmamali mi konusunda Türk Pedodontoloji Dernegi’nin yaptigi açiklama çok önemli. Bu açiklamada deniyor ki: “Dis yüzeylerine yüzeysel olarak uygulanan az miktardaki florürün agiz dis sagliginin korunmasi ve sürdürülmesini sagladigi bilimsel olarak kanitlanmistir. Bununla birlikte, günümüzde tipta ve kozmetik alaninda kullanilan tüm kimyasal maddelerde oldugu gibi sistemik olarak optimalden fazla miktarda alinan florürün toksik ve istenmeyen yan etkileri bulundugu da iyi bilinmektedir.” Eski Dis Hekimleri Birligi Baskani Prof. Dr. Taner Yücel de ayni görüste. Taner Hoca, “Zaten ulus olarak dis ve agiz bakiminda sorunumuz var, dis macunu kullanmak saglik açisindan çok önemli, uygun kullaninca zarari yok” diyor.
FLORÜRÜN ZARARLARI
1- Florürün vücutta birikme özelligi var. Asiri alindigi zaman florürün % 40-50’si vücutta özellikle kemiklerde ve beyinde birikiyor ve “florozis” denilen toksikasyona neden olabiliyor. 2- Florür beyinde biriktigine, davranis degisikliklerine, IQ düsüklüklerine yol açabiliyor. 3- Florürün belirli bir düzeyin üzerinde alinmasi, tiroit hormonunda azalmaya yol açabilir. 4- Florür kemiklerde biriktiginde, “skeletal florozis” adi verilen romatizma benzeri bir rahatsizlik ortaya çikiyor. Eriskinlerde florürün kemikte birikimi % 10 civarindayken çocuklarda % 50’ye çikabiliyor.
FLÖRÜRÜN YARARLARI
1- Florür etkili bir mikrop öldürücü. Türk Pedodonti Dernegi ve Türk Dis Hekimleri Birligi’nin açiklamasina göre, floru¨rlu¨ dis¸ macunuyla du¨zenli olarak dis¸lerin firc¸alanmasi, dis¸ler u¨zerindeki mikrobiyal plag?in uzaklas¸tirilmasini sagliyor. 2- Florür, bakteriyel enzim aktivitesine müdahale ederek, agizda asit üretimini azaltiyor, bakterilerin gelismesini engelliyor. Dis minesini asit ataklarina karsi daha dirençli hale getiriyor. 3- Florür dis eti hastaliklarinda da koruyucu. Kullanilmadigi zaman dis etlerindeki çekilme, dis köklerinde bakterilerin tutunmasi ve çürüklere sebep olabiliyor. 4- Florür vücudun dayanikli kemik ve dis dokusu için gerek duydugu kalsiyumu destekliyor. Yeterli miktarda florür alimi, osteoporozun önlenmesini sagliyor.
NE YAPMALI?
1- Günde 2 kez dis firçalamayi ihmal etmeyin. 2- Asiri miktarda olmadikça günde 2 kez florürlü dis macunuyla dislerinizi firçalayin. Dis çürükleri ve agiz hijyeni açisindan çok önemli. 3- Asiri miktarda florürlü dis macunlari kullanan kisilerde sistemik olmasa da “dental fluorosis” vakalari görüldügü unutulmamalidir. 4- Çocuklarin 3 yasindan itibaren dislerinin firçalanmasi öneriliyor. Çocuk çok küçük miktarda florür içermeyen dis macunu kullanabilir. 5- Dis macunlari ve florürlü dis gargaralarini çocuklarin erisemeyecegi bir yerde muhafaza edin.